Біл Гейтс “Дарога ў будучыню”

Электронная версія кнігі
1. Зьмест
2. Ад Аўтара
3. Прадмова
4. Раздзел № 9: Адукацыя - лепшае ўкладаньне грошай

Зьмест
Ад Аўтара
Прадмова
Раздзел № 1: Рэвалюцыя пачынаецца
Раздзел № 2: Пачатак інфармацыйнага стагодзьдзя
Раздзел № 3: Урокі кампутарнай індустрыі
Раздзел № 4: Прыкладаньні і прылады
Раздзел № 5: Шлях да інфармацыйнай магістралі
Раздзел № 6: Рэвалюцыя ў зьмесьце дакумантаў
Раздзел № 7: Наступствы для бізнэсу
Раздзел № 8: Капіталізм без канфліктаў
Раздзел № 9: Адукацыя - лепшае ўкладаньне грошай
Раздзел № 10: Інфармацыйная магістраль і хата
Раздзел № 11: Залатая ліхаманка
Раздзел № 12: Асноўныя праблемы
Пасьляслоўе

Ад Аўтара

Выпуск буйнага праграмнага праекту на рынак заўсёды патрабуе сумесных высілкаў сотняў людзей. Не скажу, што ў працы над гэтай кнігай удзельнічала столькі ж, але ў асобку я бы ня зладзіўся. Калі па чыстай выпадковасьці пра кагосьці я забуду згадаць, загадзя прыношу свае выбачэньні і шчыра дзякую ўсіх, хто мне дапамагаў.
За ўсё: ад канцэпцыі да маркэтынгу, за доўгатрываньне пры маіх бясконцых правалоках - выяўляю падзяку Джонатану Лезресу (Jonathan Lazarus) і яго камандзе: Кэлі Джерому (Kelli Jerome), Мэрі Інгстром (Mary Engstrom), Уэндзі Лэнгін (Wendy Langen) і Деббі Уолкер (Debbi Walker). Без падтрымкі і настойлівасьці Джонатана гэтая кніга ніколі бы не адбылася.
Адмысловая падзяка за слушныя прапановы Трэну Грыффіну (Tren Griffin), Роджэру Мак-Нэймі (Roger McNamee), Мелісе Уэггенер (Melissa Waggener) і Энн Уінблэд (Ann Winblad).
Выяўляю ўдзячнасць за тонкія заўвагі Стэфену Арнольду (Stephen Arnold), Стыву Балмеру (Steve Ballmer), Харві Бергеру (Harvey Berger), Паўл Кэрроллу (Paul Carroll), Майку Делману (Mike Delman), Кімберлі Эллуэнгеру (Kimberly Ellwanger), Браяну Флемінгу (Brian Fleming), Білу Гейтсу-старэйшаму (Bill Gates, Sr.), Мелінде Гейтс (Melinda Gates), Берні Гіффорду (Bernie Gifford), Бобу Гомулкевічу (Bob Gomulkiewicz), Мег Гінфілд (Meg Greenfield), Коллінзу Хемінгуэю (Collins Hemingway), Джэку Хітту (Jack Hitt), Ріте Джекобс (Rita Jacobs), Эрыку Лэсітісу (Erik Lacitis), Міч Мэттьюз (Mich Matthews), Скотту Мілеру (Scott Miller), Крэйгу Мунді (Craig Mundie), Ріку Рэшіду (Rick Rashid), Джону Шірлі (Jon Shirley), Майку Тімпейну (Mike Timpane), Уэнді Вулфу (Wendy Wolf), Мін Йі (Min Yee) і Марку Збіковскі (Mark Zbikowski).
За дапамогу ў падборы і падрыхтоўцы матэрыялаў мая падзяка Кэры Карнахану (Kerry Carnahan), Іне Ченг (ina Chang), ПеггІ Ганноі (Peggy Gunnoe), Крысціне Шеннон (Christine Shannon), Сін Шерідан (Sean Sheridan) і Эмі Данн Стефенсон (Amy Dunn Stephenson). Я таксама ўдзячны Элтану Уілку (Elton Welke) і яго выдатнай камандзе з Microsoft Press, у тым ліку: Крысу Бэнксу (Chris Banks), Юдіт Блоч (Judith Bloch), Джыму Брауну (Jim Brown), Саллі Брюнсман (Sally Brunsman), Марі Дежонг (Mary DeJong), Джыму Фачсу (Jim Fuchs), Дэйлу Маджі-малодшаму (Dail Magee, Jr.), Эріну Аб’Коннору (Erin O’Connor), Джоан Вудкок (JoAnne Woodcock) і Марку Янгу (Mark Young).
Дзякую выдаўцоў за сяброўскую падтрымку і цярпеньне. Асабліва я бы жадаў вылучыць Піцера Мэйера (Peter Mayer), Марвіна Брауна (Marvin Brown), Барбару Гроссман (Barbara Grossman), Памелу Дорман (Pamela Dorman), Сіндзі Эйчар (Cindy Achar), Кейт Гріггс (Kate Griggs), Теодору Розенбаум (Theodora Rosenbaum), Сюзан Ханс Аб’Коннор (Susan Hans O’Connor) і Майкла Хардарта (Michael Hardart).
Жадаю таксама выказаць удзячнасьць за дапамогу ў рэдагаваньні Нэнсі Нікалас (Nancy Nicholas) і Нэн Грейам (Nan Graham).
Але адмысловае “дзякуй” я кажу сваім памагатым Піцеру Райнарсону (Peter Rinearson) і Натану Мірволду (Nathan Myhrvold).

Прадмова

Апошнія дваццаць гадоў сталіся для мяне адной суцэльнай прыгодай. А распачалося ўсё ў той дзень, калі я і мой сябра Пол Ален (Paul Allen), студэнты-другакурсьнікі, стаялі на Harvard Square і ў часопісе Popular Electronics засяроджана вывучалі апісаньне зборнага кампутара. З хваляваньнем чытаючы аб першым, сапраўды асабовым кампутары, мы з Полам, вядома ж, не ўяўлялі ўсіх яго мажлівасьцяў, але ў тым, што ён зьменіць і нас, і сьвет вылічальнай тэхнікі былі ўпэўненыя сапраўды. Так і надарылася. Наступ эры асабовых кампутараў выклікала сапраўдную рэвалюцыю, якая закранула мільёны людзей. Яна прывяла нас туды, куды мы спачатку і ўявіць не маглі.
Сёньня мы ўсе адпраўляемся ў новы вялікі шлях. Ніхто ня ведае напэўна, куды мы патрапім на гэты раз, але я ізноў упэўнены, што гэтая рэвалюцыя кране яшчэ большага ліку людзей і прасуне грамадзтва значна далей. Кардынальныя перамены адбудуцца першым чынам у зносінах людзей. Выгоды і праблемы, якія абяцае будучая рэвалюцыя ў вобласьці сувязі, яўна, будуць грандыёзней тых, што прынесла з сабой эра асабовых кампутараў. Для недасьледаваныхх земляў дакладных мапаў няма, але мы можам скарыстаць важныя ўрокі з станаўленьня і разьвіцьць індустрыі асабовых кампутараў, сумарнае абарачэньне якой дасягнула сёньня 120 мільярдаў даляраў. Асабовыя кампутары і іх абсталяваньне, дзелавыя прыкладаньні, аператыўныя службы, Internet, электронная пошта, мультымедыйныя прадукты, аўтарскія інструмэнтальныя сродкі, гульні - усё гэта паслужыць падмуркам для наступнай рэвалюцыі.
Пакуль індустрыя асабовых кампутараў знаходзілася ў маленстве, сродкі масавай інфармацыі практычна не зьвярталі ўвагі на тое, што адбывалася ў гэтай абсалютна новай галіне. Людзі, захопленыя кампутарамі і мажлівасьцямі, якія яны адчынялі, заставаліся невядомыя за межамі свайго кола і яўна не ўспрымаліся сур’езна.
Але якая мае быць дарога - да так званай інфармацыйнай магістралі - зараз ужо прадмет бясконцых газэтных і журнальных артыкулаў, радыё- і тэлеперадачаў, навуковых канфэрэнцыяў і невуцкіх спэкуляцыяў. У апошнія некалькі гадоў да гэтай тэмы выяўляюць неверагодную цікавасьць самыя розныя людзі - занятыя ў кампутарнай індустрыі і недатычныя да яе. Дарэчы, гэта тычыцца ня толькі разьвітых краінаў, але і тых, якія не ўваходзяць у вялізнае войска карыстальнікаў асабовых кампутараў.
Тысячы інфармаваных (і неінфармаваных) людзей зараз публічна разважаюць на тэму “інфармацыйнай магістралі”. І мяне дзівіць поўнае неразуменьне гэтай тэхналёгіі і яе магчымых недахопаў. Адныя мяркуюць, што магістраль (яе яшчэ завуць сеткай) - гэта ўсяго толькі сёньняшні Internet або адразу 500 каналаў па тэлевізіі. Іншыя спадзяюцца (або асьцерагаюцца), што прагрэс прывядзе да з’яўленьня кампутараў з інтэлектам на ўзроўні чалавечага. Калі-небудзь так і будзе, але да інфармацыйнай магістралі ўсё гэта ня мае ніякага дачыненьня.
Рэвалюцыя ў вобласьці сувязі толькі пачынаецца. Яна расцягнецца на некалькі дзесяцігоддзяў, і яе рухаючай сілай стануць новыя “прыкладаньні” - новыя прылады, якія адказваюць тым патрабаваньням, якія зараз цяжка нават уявіць. На працягу наступных некалькіх гадоў урадам, кампаніям і асобам прыйдзецца прыняць шэраг буйных рашэньняў. Гэтыя рашэньні вызначаць і само будаўніцтва інфармацыйнай магістралі, і па канчатковым кошце - выгаду ад яго. Вельмі важна, каб у дыскусіях аб будучыні кампутарнай тэхналёгіі ўдзельнічала шырокае кола людзей, а ня толькі тыя, хто да яе датычныя. І калі гэтага дамагчыся, магістраль будзе такой, якой яе жадаюць бачыць карыстальнікі. Толькі тады яна атрымае шырокае прызнаньне і стане рэальнасьцю.
Я жадаю, каб гэтая кніга была маім унёскам у публічныя дэбаты, і спадзяюся - хоць гэта і ня вельмі сьціпла, - што яна паслужыць даведнікам у дарозе, якой мы ўсе будзем ісьці. Прызнаюся, што пішу яе ня без трапяткіх пачуцьцяў. Сёньня мы ўсе смяемся над мінулымі прадказаньнямі, якія на паверку сталіся ня больш за наіўныя фантазіі. Пралістайце старыя падшыўкі часопіса Popular Science і пачытайце аб камфартабельным сямейным круталёце або аб ядзернай энергіі - “такой таннай, што яе спажываньне ніхто ня будзе вымяраць”. Гісторыя поўная падобных кур’ёзаў: оксфардскі прафесар, які ў 1878 годзе лічыў электрычнасьць шарлатанствам; прадстаўнік амерыканскай патэнтавай службы, які ў 1899 годзе прапанаваў зачыніць яе (патэнтную службу), бо “усё, што можна было вынайсьці, ужо вынайдзенае”.
Імкнучыся да таго, каб кніга атрымалася сур’ёзнай, я ў той жа час добра разумею, што праз гадоў дзесяць яна, магчыма, такой ужо ня здасца. Тое, што са сказанага мной спраўдзіцца, стануць лічыць яўным, а што не спраўдзіцца, - сьмешным. Тым ня менш я ўпэўнены, што будаўніцтва інфармацыйнай магістралі шмат у чым адлюструе гісторыю стварэньня і разьвіцьця індустрыі асабовых кампутараў.
Я ўключыў у кнігу і кавалачак сваёй біяграфіі, распавяду (хоць аб гэтым было ўжо нямала гутарак) аб сваёй хаце, пагавару аб вылічальнай тэхніцы наогул, што, спадзяюся, дапаможа растлумачыць некаторыя канцэпцыі і высьветліць урокі мінулых гадоў. Калі Вы чакаеце падрабязных мэмуараў або трактата аб тым, як стаць такім шчасліўчыкам, Вы разчаруецеся. Можа быць, калі выдалюся ад справаў, я і напішу што-небудзь у такім духу. Але гэтая кніга зьвернутая галоўным чынам у будучыню.
Той, хто разьлічвае на тэхнічную манаграфію, таксама разчаруецца. Інфармацыйная магістраль кране кожнага, значыць, усе належныя разумець яе сэнс. Вось чаму я з самога пачатку вырашыў напісаць кнігу, даступную самаму шырокаму колу людзей.
Разважаньні над ДАРОГАЙ У БУДУЧЫНЮ і яе напісаньне занялі значна больш часу, чым я чакаў. Аказалася, што выпусьціць кнігу ані не лягчэй, чым падрыхтаваць плян распрацоўкі буйнага праграмнага праекта. Нават пры таленавітай дапамозе Піцера Райнарсона і Натана Мірволда гэтая кніга ішла вельмі цяжка. Адзінае, з чым мы зладзіліся хутка, - з фатаграфіяй Энні Лейбовіч (Annie Leibovitz) для вокладкі. Яна была гатовая значна раней самой кнігі. Я заўсёды ахвотна складаў разнастайныя спічы і думаў, што кніга пішацца гэтак жа. Я ўяўляў, што напісаць раздзел - тое ж самае, што напісаць чарговую прамову. Гэта памылка ўласьцівая і пачынаючым праграмістам, якія не падазраюць, што стварэньне ў 10 раз большай праграмы ў 100 разоў цяжэй. Мне ж трэба быпо гэта ведаць. Каб скончыць кнігу, прыйшлося вылучыць час і адасобіцца ў летняй хатцы на пару з кампутарам.
І вось кніга ў Вас у руках. Спадзяюся, яна дапаможа Вам зразумець, як скарыстацца перавагамі ўсяго таго, што, я ўпэўнены, чакае нас у бліжэйшым дзесяцігодзьдзі, наштурхне на якіясьці канструктыўныя ідэі і прымусіць са мною паспрачацца.

Раздзел № 9

Адукацыя - лепшае ўкладаньне грошай

Вялікія педагогі заўсёды гаварылі, што навучаньне - гэта ня толькі заняткі ў клясах або праца пад наглядам настаўнікаў. Аднак перад тымі, хто жадаў задаволіць сваю цікавосьць або самастойна разабрацца ў нейкім пытаньні, заўсёды нязьменна паўставала адна праблема: дзе знайсьці патрэбную інфармацыю? Магістраль, відаць, адчыніць перад намі бязьмежнае мора інфармацыі - даступнай у любы час і ў любым месцы, калі і дзе мы пажадаем ёю скарыстацца. Дзіўныя пэрспэктывы проста кружаць галаву, таму што гэтая тэхналёгія, паляпшаючы адукацыйны працэс, непазьбежна зьменіць і ўсе сфэры жыцьця грамадзтва.
Некаторыя асьцерагаюцца, што інфармацыйная тэхналёгія прывядзе да дэгуманізацыі адукацыі. Але хто бачыў, як дружна важдаюцца з кампутарам дзеці - прыкладна як я са сваімі сябрамі ў 1968 годзе, - якое захапленьне ахоплівае студэнтаў, якія абменьваюцца сяброўскімі пасланьнямі праз акіяны, той ведае: тэхналёгія, насупраць, здольная гуманізаваць сфэру адукацыі. Змушаючы пастаянна вучыцца, яна ператворыць гэты працэс у задавальненьне і адразу ж дасьць адчуць практычныя вынікі. У прадбачаньні мажлівасьцяў, якія абяцае інфармацыйная тэхналёгія, будуць перабудоўвацца ня толькі карпарацыі - змяненьні крануць і школьных клясаў, і студэнцкіх аўдыторыяў.
Говард Гарднер (Howard Gardner), прафесар з Harvard Graduate School of Education, даказвае, што розных дзяцей і вучыць трэба па-рознаму, таму што кожны па-свойму ўспрымае сьвет. Масавая адукацыя не ўлічвае гэтую асаблівасьць. Гарднер лічыць, што ў школах трэба “ўвесьці навучаньне прафесіям, бліжэй знаёміць з новымі тэхналёгіямі, пашырыць пазаклясную працу”, каб кожны вучань займаўся справай па душы. Упэўнены, у будучыні грамадзтва выпрабуе ўсе падыходы да адукацыйнага працэсу, бо інфармацыйная магістраль значна спросьціць і іх праверку, і іх параўнаньне.
Інфармацыйная тэхналёгія - падобна тому як зараз яна дапамагае карпарацыі Levi Strauss & Са. выпускаць джынсы серыйна і адначасова падганяць іх па памеры, - прынясе аптымальнае спалучэньне мэтадаў калектыўнага і індывідуальнага навучаньня. Мультымедыйныя дакуманты і простыя ў выкарыстаньні аўтарскія інструмэнтальныя сродкі дазволяць настаўнікам карэктаваць вучэбныя пляны, зыходзячы з інтарэсаў пэўных вучняў. У адукацыі, як і ў вырабе сініх джынсаў, стане магчымым “масавая вытворчасьць з падладкай”: кампутары будуць тонка наладжваць прадукцыю - у дадзеным выпадку навучальныя дапаможнікі, - каб навучаньне адпавядала здольнасьцям вучняў. Гэта тычыцца ня толькі школьнікаў або студэнтаў. І працоўныя могуць па тых жа прынцыпах падвышаць сваю кваліфікацыю, каб не адстаць ад дасягненьняў тэхналёгіі.
Усе сябры грамадзтва, у тым ліку дзеці, будуць мець доступ да такіх аб’ёмаў інфармацыі, якімі сёньня не валодае ніхто. Мне падаецца, адно гэтае ў шмат каго абудзіць цікаўнасьць і фантазію. Ступень адукаванасьці будзе залежыць толькі ад жаданьня кожнага яе падвысіць.
Існуе боязь, што тэхніка выцісьне настаўнікаў. На гэта я магу недвухсэнсўна заявіць: НІЧОГА ПАДОБНАГА. Інфармацыйная магістраль не заменіць і не абясцэніць талент выкладчыкаў, творчых здольнасьцяў адміністратараў, увагі бацькоў, ды і, нарэшце, стараннасьці самых вучняў. Аднак тэхналёгія будзе мець вырашальную ролю ў адукацыйным працэсе.
Магістраль аб’яднае працы лепшых педагогаў і аўтараў. Настаўнікі будуць абапірацца на гэтыя матэрыялы ў сваёй працы, а студэнты вывучаць іх у інтэрактыўным рэжыме. З часам элітарная адукацыя стане даступнай нават тым, каму ня выпала шчасьце навучацца ў лепшых навучальных установах або нарадзіцца ў заможнай сям’і. Такім чынам, кожнае дзіця атрымае шанец максімальна расчыніць свае прыродныя здольнасьці.
Аднак мы ніколі не прыйдзем да падобных дасягненьняў, калі нам ня ўдасца зьмяніць цяперашнюю сытуацыю з кампутарамі ў школах. Нажаль, вакол іх было паднята занадта шмат шуміхі, аднак ўскладаўшыяся надзеі не апраўдаліся. Сёньня ў большай частцы школьных асабовых кампутараў бракуе магутнасьці, каб яны былі простыя ў працы, недастатковая дыскавая ёмістасьць, адсутнічае сувязь з сеткамі - усё гэта не дазваляе дзецям “рыцца” у цікавай для іх інфармацыі. Таму кампутары пакуль мала паўплывалі на адукацыю.
Павольнае ўкараненьне новых тэхналёгіяў у школах у якісьці меры зьвязанае з кансэрватызмам педагагічнага істэблішмэнту, а таксама з дыскамфортам і нават страхам, што выклікаюць кампутары ў іншых выкладчыкаў і адміністратараў (іх узрост у сярэднім старэй, чым у іншых прафесійных групах). Тутака ж адбіваецца і недахоп сродкаў, вылучаемых з бюджэту на набыцьцё вылічальнай тэхнікі.
Па выкарыстоўваньні новай інфармацыйнай тэхналёгіі агульнаадукацыйныя школы ў Злучаных Штатах значна адстаюць ад амерыканскага бізнэсу. Дашкольнікі, знаёмыя з сотавымі тэлефонамі, пэйджарамі і асабовымі кампутарамі, трапляючы ў пачатковыя школы, бачаць толькі дошкі, мел і праэктары.
Рыд Хандт (Reed Hundt), старшыня Федэральнай камісіі сувязі (U.S. Federal Communications Commission), так пракаментаваў гэтую сытуацыю: “У нашай краіне яшчэ тысячы будынкаў і мільёны людзей, у якіх няма ні тэлефонаў, ні кабельнага тэлебачаньня, ні асаблівых спадзяваньняў на падключэньне да шырокапалосавых лініяў сувязі. Я маю на ўвазе школы”.
Нягледзячы на слабую абсталяванасьць, перамены ў школах - і вельмі значныя - усе ж адбудуцца. Але здарыцца гэта не раптоўна. Зьнешне адукацыйны працэс застанецца ранейшым. Школьнікі гэтак жа будуць хадзіць у клясы, слухаць настаўнікаў, задаваць пытаньні, выконваць хатнія заданьні, удзельнічаць ва ўсіх відах працы (у тым ліку лабараторных або экспэрыментальных).
Падобна, што ніхто ва ўсім сьвеце ўжо не пярэчыць супраць усталёўкі ў школах большай колькасьці кампутараў, але тэмпы іх паставак у розных краінах розныя. Толькі ў некалькіх дзяржавах (напрыклад, у Нідэрландах) кампутары ёсць практычна у кожнай школе. Ва Францыі і ў шмат якіх іншых краінах кампутараў у школах пакуль бракуе, але ўрады абяцаюць выправіць гэтае становішча. Англія, Японія і Кітай уводзяць вывучэньне інфармацыйнай тэхналёгіі ў дзяржаўныя адукацыйныя праграмы, адмысловая ўвага надаецца прафесійнай падрыхтоўцы. Упэўнены, большасьць дзяржаваў павялічыць аб’ёмы інвестыцыяў у адукацыю, і ў рэшце рэшт лік кампутараў у школах зраўняецца з іх колькасьцю ў хатах і офісах. З часам - у меней развітых краінах чакаць прыйдзецца даўжэй - кампутары сапраўды прыйдуць у кожны школьны кляс.
Кампутарнае абсталяваньне таньнее ці ледзь не штомесяц, а кошт праграм, арыентаваных на сістэму адукацыі, пры гуртоваму закупу цалкам даступны любой школе. Шматлікія кабельныя і тэлефонныя кампаніі ў Злучаных Штатах ужо паабяцалі бясплатнае (або па ільготным тарыфе) падключэньне школаў і бібліятэк да сеціва ў зоне свайго дзеяньня. Напрыклад, Pacific Bell абвясьціла аб сваіх намерах даць усім школам у Каліфорніі бясплатныя паслугі ў ISDN-сетцы тэрмінам на 1 год, а TCI і Viacom прапаноўваюць ва ўсіх абслугоўваных імі раёнах бясплатны доступ школаў да кабельнай сеткі.
Хоць школьны кляс так і застанецца школьным клясам, новая тэхналёгія шмат што зьменіць у ім. На ўроках будуць практыкаваць мультымедыйныя прэзэнтацыі, хатнія заданьні, апроч чытаньня падручнікаў, уключаць прагляд электронных дакумантаў, а можа быць, і нешта большае. Школьнікаў стануць заахвочваць да паглыбленага вывучэньня найболей цікавых для іх прадметаў, і вызначыцца ў сваім выбары будзе зусім нескладана. Частку дня яны правядуць за асабовым кампутарам, дасьледуючы інфармацыю самастойна або групай. Назапашаныя думкі і пытаньні яны выкажуць свайму настаўніку, а той рэшыць, якія зь іх заслугоўваюць увагі ўсяго клясу. Пакуль школьнікі сядзяць за кампутарамі, настаўнік можа спакойна папрацаваць з асобнымі вучнямі або з невялікімі групамі і замест агульнай лекцыі засяродзіцца на рашэньні пэўных праблемаў і задачаў.
Педагогі будуць выступаць, - як і шматлікія адмыслоўцы, якія апроч усяго іншага, у сучаснай эканоміцы выступаюць пасярэднікамі - пасярэднікамі паміж ведамі і навучэнцамі. А значыць, ім таксама прыйдзецца не раз прыстасоўвацца да зьменлівых варункаў. Аднак, у адрозьненьне ад людзей некаторых іншых прафесіяў, яны могуць глядзець у будучыню з безумоўным аптымізмам. Калі чарговая навіна падвышае ўзровень жыцьця грамадзтва, абавязкова ўзрастае попыт на настаўнікаў. І педагогі, здольныя прынесьці ў школьныя клясы творчы дух і энергію, заўсёды будуць мець посьпех. Тое ж самае можна дакладна сказаць і аб выкладчыках, якія здольныя знаходзіць агульную мову зь дзецьмі і размаўляць зь імі на роўных, як з дарослымі, - дзеці шануюць гэта.
Усіх нас вучылі і добрыя, і нягодныя педагогі. У сярэдняй школе ў мяне быў цудоўны настаўнік хіміі, які выкладаў свой прадмет неверагодна цікава. Хімія захапляла мяне куды больш біялогіі. На ўроках біялогіі мы прэпаравалі жабаў - па сутнасьці, проста кромсалі іх на кавалкі, - і настаўнік не тлумачыў нам, навошта мы гэта робім. У той жа час выкладчык хіміі вельмі ўнікнёна распавядаў пра сваой прадмет і абяцаў, што веданьне хіміі дапаможа нам зразумець гэты сьвет. Калі мне пераваліла за дваццаць, я прачытаў манаграфію Джэймса Д. Уотсана (James D. Watson) Molecular Biology of the Gene (Малекулярная біялогія гена) і толькі тады ўсьвядоміў, наколькі мяне падвёў школьны досьвед вывучэньня біялогіі. Вывучэньне жыцьця - вялікая навука. Адкрыцьці ў вобласьці біялогіі з’яўляюцца найважнымі для людзей, і праз некалькі дзесяцігоддзяў яны рэвалюцыянізуюць медыцыну. Чалавечая ДНК падобная кампутарнай праграме, толькі бясконца дасканалей. І зараз мне падаецца проста дзіўным, што дзякуючы адному, добраму настаўніку я захапляўся хіміяй, а з-за іншага, нягоднага - зьнемагаў ад нуды на ўроках біялогіі.
Калі выкладчыкі дасканала ведаюць сваю справу, рыхтуюць выдатныя матэрыялы, ад іх высілкаў штогод выйграюць толькі некалькі дзесяткаў іх уласных студэнтаў. Настаўнікам, якія працуюць у розных месцах, зараз вельмі цяжка абапірацца на працы сваіх калегаў. Сеціва дазволіць сумесна выкарыстаць навучальныя матэрыялы і такім чынам распаўсюджваць дасягненьні лепшых педагогаў. Часцей усяго глядзець лекцыі ў відэазапісах не так цікава, як слухаць іх з вуснаў самога выкладчыка. Але часам мажлівасьць прагляду відэазапісу лекцый пэўнага выкладчыка, іншым шляхам не даступнага, пераважвае страту жывога дыялёгу. Напрыклад, некалькі гадоў таму, быўшы ў вакацыях, я і адзін мой знаёмы выявілі ў Вашынгтонскім унівэрсітэце каталёг відэазапісаў з цыклам лекцый выбітнага фізіка Рычарда Фейнмана (Richard Feynman). Мы змаглі паглядзець тыя лекцыі, якія Фейнман чытаў у Корнелле (Cornell) 10 гадоў таму. Вядома, мы атрымалі б ад іх значна больш, калі б прысутнічалі ў той аўдыторыі, бо маглі б задаваць Фейнману пытаньні, як на відэаканфэрэнцыі. Але мэтад выкладаньня яго мысьленьня дапамог нам разабрацца ў шмат якіх канцэпцыях фізікі куды лепш, чым любая кніга або любы іншы выкладчык, з якімі я калі-небудзь меў справу. Ён проста ажывіў свой прадмет. І мне падаецца, што гэтыя лекцыі павінны праслухаць кожны, хто вывучае фізіку. З зьяўленьнем інфармацыйнай магістралі гэтыя і іншыя ўнікальныя матэрыялы стануць даступнымі ўсім выкладчыкам і студэнтам.
Скажам, калі які-небудзь настаўнік з гарадка Правідэнс (штат Род-Айленд) умее асабліва пасьпяхова тлумачыць сутнасьць і прынцыпы фотасінтэзу, тэкст яго лекцый і мультымедыйныя матэрыялы маглі бы атрымаць выкладчыкі ўсяго сьвету. Хтосьці выкарыстаў бы гэтыя матэрыялы без зьмяненьняў, а хтосьці адаптаваў бы іх пад свае ўмовы, зьвернучыся да простых у аўтарскім звароце праграмным сродкам. Зваротная сувязь з іншымі зацікаўленымі выкладчыкамі дазволіла б лёгка абнаўляць навучальную інфармацыю і ўдасканальваць яе падачу. Праз кароткі час абноўленымі матэрыяламі карысталіся б ўжо тысячы настаўнікаў ва ўсім сьвеце. Найболей папулярныя матэрыялы выявіць вельмі лёгка, таму што сеціва дазволіць падлічваць лік зваротаў да яго або праводзіць апытаньні настаўнікаў у электроннай форме. Карпарацыі, жадаючыя дапамагчы сістэме адукацыі, змогуць усталёўваць грашовыя прызы тым выкладчыкам, чые матэрыялы прызнаныя лепшымі.
Настаўніку няпроста падрыхтаваць урок, які быў бы цікавы 25 вучням 6 гадзінаў у дзень і 180 дзён у году - тым больш, што яны пастаянна глядзяць тэлебачаньне і ўжо насычаныя ўсялякімі гледзішчамі. Магу прадставіць, як гадоў праз дзесяць настаўнік сярэдняй школы будзе працаваць над лекцыяй аб Сонцы, спрабуючы данесьці ня толькі тэорыю, але і распавесьці аб гісторыі адкрыцьцяў, якія зрабілі магчымым стварэньне самой гэтай тэорыі. Калі ён захоча вылучыць якую-небудзь ілюстрацыю - будзь то слайд або відэазапіс, здымак або выяву вялікага навукоўца, - інфармацыйная магістраль дасьць яму вялікі каталёг разнастайных малюнкаў. У яго распараджэньні апынуцца фрагменты відэазапісаў і агучаныя анімацыі з незьлічоных крыніцаў. Спатрэбіцца ўсяго толькі некалькі хвілінаў, каб адабраць і скласьці зь іх ілюстрацыйны ролік, - праца, на якую раней патрабаваліся цэлыя дні. Чытаючы лекцыю пра Сонца, настаўнік прадэманструе прыдатныя малюнкі і схэмы. Калі нейкі вучань зацікавіцца крыніцай сонечнай энергіі, выкладчык праілюструе свой адказ мультфільмам з малюнкам атамаў вадароду і гелія, пакажа сонечныя выбліскі, плямы на Сонцы; можа быць, нават выкліча на відэаэкран кароткі відэаролік, які тлумачыць, як у выніку зьліцьця ядраў вылучаецца энергія. Адным словам, нагляднае навучаньне сапраўды апраўдае сваю назву. Але для гэтага настаўніку прыйдзецца спачатку арганізаваць патрэбныя сувязі з сэрвэрамі інфармацыйнай магістралі. Сьпіс такіх сувязяў ён раздасьць сваім вучням, каб яны, займаючыся ў хаце або ў бібліятэцы, вывучылі гэтыя матэрыялы ўважлівей і пад тымі ракурсамі, якія ім больш цікавыя.
А ўявім настаўніка жывапісу ў старэйшых клясах, які скарыстаўся відэаэкранам для дэманстрацыі высокаякаснай лічбавай рэпрадукцыі карціны Сера (Seurat) Bathers at Asnieres (Купаньне ў Асньере). На гэтай карціне намаляваныя юнакі, якія адпачываюць на беразе Сены ў 1880-я гады, - на фоне ветразных шлюпак і дымавых трубаў. Відэаэкран агучыў бы назву карціны на чыстым французскім - Une Baignade а l’Asnieres - і разгарнуў бы мапу прыгарадаў Парыжа, вылучыўшы гарадок Асньер. Настаўнік мог бы праілюстраваць гэтай карцінай (напісанай у стылю пуантылізму) заход імпрэсіянізму. Або выйсьці праз яго на больш агульныя тэмы, напрыклад, распавесьці аб жыцьці французаў у канцы дзевятнаццатага стагодзьдзя або аб прамысловай рэвалюцыі ва Францыі, а то і растлумачыць, як вока ўспрымае дадатковыя колеры (complementary colors).
Паказаўшы на памяранцава-чырвоны капялюш (фігура ў правай частцы кампазыцыі), ён скажа: “Зірніце, падаецца, што капялюш дрыжыць на ветры. Тут Сера скарыстаўся аптычнай ілюзіяй. Капялюш чырвоны, але на ім ёсьць малюсенькія кропкі памяранцавага і сіняга колеру. Сіні колер Вы выявіце, калі толькі прыгледзецеся вельмі ўважліва”. Прамаўляючы гэтыя словы, выкладчык так павялічыць малюнак капялюша, каб вучні змаглі разглядзець фактуру палатна. Пры такім маштабе стануць прыкметныя сінія плямкі і настаўнік растлумачыць, што сіні колер дапаўняе памяранцавы. Затым на відэаэкране з’явіцца малюнак кола з разнаколернымі сэгмэнтамі (color wheel), і альбо настаўнік, альбо сама мультымедыйная выява растлумачыць: “Кожны колер на гэтай акружнасьці разьмешчаны насупраць таго колеру, які яго дапаўняе: чырвоны - насупраць зялёнага, жоўты - насупраць фіялетавага, а сіні - насупраць памяранцавага. Такая асаблівасьць нашых вачэй: зьмешваньне дадатковых колераў узмацьняе іх інтэнсіўнасьць. Сера ведаў аб гэтым і, каб чырвоныя і памяранцавыя адценьні капялюша падаваліся ярчэй, дадаў украпваньні сіняга колеру, падмануўшы гэтым наш зрок”.
Кампутары, падключаныя да інфармацыйнай магістралі, дапамогуць выкладчыкам адсочваць і ацэньваць посьпехі навучэнцаў, а пры неабходнасьці і карэктаваць іх навучаньне. У хатнія заданьні, якія, вядома, нікуды не дзенуцца, вельмі хутка ўвойдуць гіпэртэкставыя спасылкі на электронныя крыніцы. Студэнты і школьнікі стануць ствараць уласныя гіпэрсувязі і выкарыстоўваць мультымедыйныя элементы ў сваіх хатніх працах, перадаючы іх кіраўніку ў электроннай форме на дыскеце або праз інфармацыйную магістраль. Выкладчыкі будуць назапашваць своеасаблівае дасье студэнцкіх працаў, праглядаць іх у любы момант або дзяліцца імі зь іншымі выкладчыкамі.
Адмысловыя праграмы дапамогуць абагульняць інфармацыю аб посьпехах, узроўню ведаў, інтарэсах і нахільнасьцях навучэнцаў. Вольныя ад папяровай руціны настаўнікі, абапіраючыся на сабраныя зьвесткі, змогуць надаваць кожнаму дзіцю больш увагі. Гэтая інфармацыя дазволіць таксама беспамылкова падганяць вучэбныя дапаможнікі, клясныя і хатнія заданьні пад пэўнага школьніка. І яна ж падтрымае выкладчыка ў гутарцы з бацькамі вучня аб яго пасьпяховасьці. У выніку такіх зацікаўленых зносінаў (уключаючы пастаянныя відэаканфэрэнцыі) ўдасца наладзіць самы шчыльны кантакт паміж настаўнікамі і бацькамі. Апошнія будуць больш пасьпяхова дапамагаць сваім дзецям, можа быць, прыцягваючы рэпэтытараў або аб’ядноўваючы высілкі зь іншымі бацькамі.
Бацькі павінны пазнаёміць сваіх дзяцей з тымі праграмамі, якія яны ўжываюць на працы. Некаторыя выкладчыкі ўжо зараз выкарыстоўваюць папулярныя дзелавыя праграмы для арганізацыі сваёй працы і для таго, каб прышчапіць студэнтам навыкі карыстаньня сучаснымі працоўнымі прыладамі. Шмат якія студэнты каледжаў і вучні старэйшых клясаў зараз рыхтуюць даклады не на друкарскіх машынках (тым больш не ад рукі), а на асабовых кампутарах з выкарыстаньнем тэкставых працэсараў. Ужо стала звычайнай справай, выкладаючы матэматычныя і эканамічныя тэорыі, ужываць электронныя табліцы і прыкладаньні для пабудовы розных тыпаў дыяграм, а на большасьці фінансава-бухгалтарскіх курсах - і наогул стандарты. Дарэчы, студэнты і прафесарска-выкладчыцкі склад сёньня папоўнілі шэрагі карыстальнікаў найболей распаўсюджаных дзелавых прыкладаньняў. Напрыклад, сярод студэнтаў, якія вывучаюць замежныя мовы, вельмі папулярныя тэкставыя працэсары, здольныя працаваць з некалькімі мовамі. Такія праграмы ўключаюць дадатковыя сродкі для праверкі арфаграфіі і падбору сінонімаў у шматмоўных дакумантах.
У некаторых сем’ях, насупраць, менавіта дзеці знаёмяць сваіх бацькоў з вылічальнай тэхнікай. Дзеткі выдатна ладзяць з кампутарамі збольшага таму, што ў іх яшчэ не выпрацаваліся стэрэатыпы выкананьня тых або іншых задачаў. Апроч таго, дзеці вельмі любяць правяраць рэакцыі на свае дзеяньні, і кампутары ў гэтым сэнсе проста ідэальныя. Бацькі часам дзівяцца, наколькі іх юнае дзіця захопленае кампутарам, але ў гэтым няма нічога дзіўнага, проста дзецям падабаецца інтэрактыўнасьць, - ці гуляюць яны з Вамі ў хованкі, ці важдаюцца з пультам дыстанцыйнага кіраваньня, пераключаючы тэлевізійныя каналы, або націскаюць на клавішы кампутара.
Я заўсёды з задавальненьнем назіраю, як мая трохгадовая пляменьніца гуляе ў Just Grandma and Me, - CD-ROM-версію адной дзіцячай кнігі, якую выдала фірма Broderbund. Яна вядзе дыялёгі ў гэтым мультфільме і размаўляе з персанажамі прыкладна гэтак жа, як гэта робіць, калі ёй маці чытае казку. Калі мая пляменьніца бярэ мышку кампутара і пстрыкае паштовую скрыню, тая адчыняецца і зь яе выскоквае жаба, а часам высоўваецца рука, якая зноўку захлопвае дзьверцы скрыні. Мажлівасьць уплываць на ўчынкі экранных герояў, высьвятляць: “што атрымаецца, калі я пстрыкну тут ?” - моцна распальвае яе цікавасьць. Інтэрактыўнасьць у спалучэньні з добрым, цікавым сюжэтам утрымлівае ўвагу маленькага дзіця.
Я заўсёды лічыў, што большасьць людзей значна разумней і цікаўней, чым гэта можа здацца пры іх працы з сучаснымі інфармацыйнымі прыладамі, якія не раскрываюць гэтых чалавечых якасьцяў. Шмат каму знаёмае пачуцьцё задавальненьня, калі, зацікавіўшыся нейкай тэмай, удаецца выявіць выдатныя матэрыялы і дасканала іх вывучыць. Але пагодзіцеся, калі пошук інфармацыі заводзіць у тупік, рукі апускаюцца, тут жа пачынаеш думаць, што ўжо ніколі не разьбярэшся ў дадзеным прадмеце. І калі падобная сытуацыя паўтараецца ўсё часьцей, асабліва з дзіцем, жаданьне паспрабаваць яшчэ раз паступова зьнікае.
Мне пашчасьціла гадавацца ў сям’і, дзе дзяцей заахвочвалі задаваць пытаньні. Пашанцавала мне і ў тым, што ў дзяцінстве я сябраваў з Полам Аленам. Неяк раз, адразу пасьля нашага знаёмства, я спытаў яго, адкуль бярэцца бензін. Я вельмі жадаў пазнаць, што гэта значыць - “чысьціць” бензін і як на ім працуюць машыны. Я здабыў кнігу аб гаручых вадкасьцях, але нічога ў ёй не зразумеў. А Пол (ён выдатна разбіраўся не толькі ў бензіне, але і ў шмат якіх іншых рэчах) здолеў даходліва і забаўна ўсё мне растлумачыць. Лічыце, што полымя нашага сяброўства разгарэлася з маёй цікавасьці да бензіну.
У Пола заўсёды былі адказы на непакоіўшыя мяне пытаньні (і вялізная калекцыя навуковай фантастыкі). А я быў мацней Пола ў матэматыцы і праграмаваньні (сярод знаёмых Пола ў гэтым мне наогул не было роўных). Так што мы сталі адзін да аднаго інтэрактыўнымі крыніцамі ведаў: пыталіся, адказвалі, малявалі схэмы або распавядалі, дзе знайсьці патрэбныя зьвесткі. Нам падабалася кідаць выклік адзін адному і правяраць свае веды. Менавіта так і будуць узаемадзейнічаць карыстальнікі інфармацыйнай магістралі. Дапушчальна што, яшчэ адзін падлетак зацікавіцца бензінам - не ў 1970, а дзе-небудзь у 2000 годзе. Яму не пашанцавала, і ў яго няма такога сябра, як Пол Ален, але калі ў яго школе або бібліятэцы ёсьць кампутар, зьвязаны з багатымі “назапашваньнямі” мультымедыйнай інфармацыі, ён зможа зарыцца ў сваю тэму так глыбока, як толькі пажадае. Ён убачыць фатаграфіі, відэазапісы і мультыролікі, якія тлумачаць, як выпампоўваюць, перавозяць і чысьцяць нафту. Ён пазнае, у чым розніца паміж аўтамабільным і авіяцыйным палівам. А каб высьветліць, чым адрозніваецца рухавік унутранага згараньня ад газотурбіннага, яму трэба толькі спытаць аб гэтым.
Ён зможа дасьледаваць складаную малекулярную структуру бензіну, які ўяўляе сабою сумесь сотняў розных вуглевадародаў, і спадарожна разабрацца ў саміх вуглевадародах. Пры столькіх-та сувязях з крыніцамі ведаў - хто ведае, на якія прасторы выведзе яго гэтае дасьледаваньне ?..
Спачатку новая інфармацыйная тэхналёгія зробіць невялікі крок наперад у параўнаньні з цяперашнімі прыладамі. Умантаваныя ў сцяну відэаэкраны заменяць няроўныя радкі і крывыя схэмы на школьных дошках выразнымі шрыфтамі і маляўнічай графікай - мільёнамі навучальных ілюстрацыяў, фатаграфіяў, мультфільмаў і відэазапісаў. Мультымедыйныя дакуманты часткова возьмуць на сябе функцыі падручнікаў і навучальных дапаможнікаў. Апроч таго, зьвязаныя з сэрвэрамі на інфармацыйнай магістралі, мультымедыйныя дакуманты будуць пастаянна і аўтаматычна абнаўляцца.
Існуючыя сёньня CD-ROM-дыскі дазваляюць прадставіць, што такое інтэрактыўнасьць. Праграмнае забесьпячэньне рэагуе на каманды, выводзячы інфармацыю ў выглядзе тэксту, гуку і відэамалюнкаў. CD-ROM-дыскі ўжо выкарыстоўваюцца дзецьмі ў школах і хатах, але гэтыя дыскі маюць шэраг абмежаваньняў, якіх ня будзе ў магістралі. Зараз на іх прапаноўваецца альбо патроху аб усім (як у энцыклапедыях), альбо ўсё па адной тэме (скажам, аб дыназаўрах), але агульны аб’ём адначасова даступнай інфармацыі строга вызначаецца ёмістасьцю дыска. Ну і, зразумела, Вы можаце працаваць толькі з тымі дыскамі, якія ў Вас ёсьць. Тым ня менш гэта буйное дасягненьне, калі параўнаць з тэкстамі, надрукаванымі на паперы.
Мультымедыйныя энцыклапедыі даюць не толькі веды, але і мажлівасьць устаўляць зь іх матэрыялы ў хатнія дакуманты, апроч таго, энцыклапедыі ўтрымоўваюць інструкцыі для настаўнікаў: як лепш імі карыстацца ў школе на ўроках, а як - пры выкананьні хатніх заданьняў. Я быў глыбока ўсхваляваны, пачуўшы ад выкладчыкаў, студэнтаў і школьнікаў аб том, як яны працуюць з нашымі праграмнымі прадуктамі, - шмат чаго мы проста і не прадбачылі.
CD-ROM-дыск - адзін з папярэднікаў інфармацыйнай магістралі. “Сусьветная павуціна” у Інтэрнэт - іншае. Яна забясьпечвае доступ да цікавай адукацыйнай інфармацыі, праўда, асноўная яе частка - просты тэкст. Выкладчыкі з творчай жылкай ужо зьвяртаюцца да гэтых матэрыялаў, прыдумляючы новыя, больш захапляльныя формы лекцый.
Вучні чацвёртай клясы ў Каліфорніі займаліся пошукам у сетках газэт, якія паведамлялі штосьці аб праблемах, з якімі сутыкаюцца выхадцы з Азіі. У Бостанскім універсытэце стварылі інтэрактыўную праграму для вучняў старэйшых клясаў, якая дэталёва і наглядна мадэлюе такія хімічныя зьявы, як расчыненьне ў вадзе малекулаў соляў.
А напрыклад, сярэдняя школа імя Хрыстафора Калумба (Christopher Columbus Middle School) ў Юніён-сіці (штат Нью-Джэрзі), дзякуючы ўжываньню новай інфармацыйнай тэхналёгіі, змагла выйсьці з найжорсткага крызісу. У канцы васьмідзесятых сярэднія іспытныя адзнакі ў гэтай школе былі такімі нізкімі, а адсотак прагулаў і адлічэньняў сярод дзяцей - такім высокім, што яе адміністрацыю вырашылі зьмяніць. Але ўпраўленьне па справах адукацыі, настаўнікі і бацькі (звыш 90% якіх - выхадцы з іспанамоўных краінаў, якія недасканала валодаюць ангельскай) прапанавалі плян па ратунку гэтай і аналягічных школаў, які разлічваўся на 5 гадоў.
Bell Atlantic (мясцовая тэлефонная кампанія) пагадзілася ім дапамагчы. Была створаная адмысловая сеткавая мультымедыйная сістэма на базе асабовых кампутараў, злучыўшая хаты навучэнцаў са школьнымі клясамі, выкладчыкамі і адміністрацыяй. Першапачаткова карпарацыя дала 140 мультымедыйных АК, што дазволіла абсталяваць хаты сямікляснікаў, хаты іх настаўнікаў і ўсталяваць мінімум па чатыры кампутары ў школьных клясах. Кампутары былі абсталяваныя сеткавымі плытамі і падключаныя да высокахуткасных лініяў, звязаным зь Internet. Карпарацыя ўзяла на сябе і яшчэ адзін абавязак: адукаваць выкладчыкаў працы на асабовых кампутарах. Затым выкладчыкі па выходных днях уладкоўвалі курсы для бацькоў (яўка апошніх была звыш 50%) і заахвочвалі навучэнцаў актыўна карыстацца электроннай поштай і Internet.
Праз 2 годы бацькі ўжо дапамагалі сваім дзецям працаваць з хатнімі АК і падтрымлівалі цесныя кантакты з выкладчыкамі і адміністрацыяй школы. Вынікі не запаволілі адбіцца: адсотак прагулаў і адлічэньняў зьвёўся да нулю, а на іспытах гэтыя школьнікі паказвалі вынікі амаль у 3 разы вышэй, чым у сярэднім па гарадзкіх вучэльнях штата Нью-Джэрзі. І тады гэтую праграму распаўсюдзілі на ўсе сярэднія школы штата.
Рэймонд У. Сміт (Raymond W. Smith), старшыня кіраваньня Bell Atlantic, так адклікаўся аб гэтых падзеях: “Я лічу, што гатовасьць школьнай сістэмы да карэнных зьменаў, уключаючы самі мэтады навучаньня, зацікаўлены і актыўны ўдзел бацькоў, а таксама прадуманае ўкараненьне новай тэхналёгіі… дазволілі стварыць сучаснаснае педагагічнае згуртаваньне, у якім хата і школа дапаўняюць і падтрымліваюць адзін аднога”.
У сярэдняй школе Lester У. Pearson School (Канада), разьмешчанай у раёне, дзе пражывае мноства этнічных групаў, кампутары - неад’емная частка паўсядзённага навучальнага працэсу. На 1200 школьнікаў даводзіцца больш 300 асабовых кампутараў, пры гэтым яны выкарыстоўваюць звыш 100 розных праграм. Калі верыць адміністрацыі школы, у іх самы нізкі адсотак адлічэньня навучэнцаў - усяго 4% (у сярэднім па Канадзе гэты паказчык роўны 30%). Штогод у гэтую школу прыязджае да 3500 чалавек, каб увачавідкі ўпэўніцца ў тым, як “новыя тэхналёгіі пераўтварюаць усе бакі школьнага жыцьця”.
Калі інфармацыйная магістраль уступіць у лад, кожны атрымае доступ да скарбаў мільёнаў кніг. Чытач зможа задаваць пытаньні, раздрукоўваць тэкст, чытаць яго прама з экрана або нават праслухоўваць, выбіраючы дыктара на свой густ. Інфармацыйная магістраль стане яго настаўнікам, дарадчыкамам.
Кампутары з сяброўскімі інтэрфейсамі самі ўсталююць, у якой менавіта форме лепш падаваць інфармацыю таму або іншаму карыстальніку. У шматлікія адукацыйныя праграмныя сродкі закладуць цэлы шэраг розных інтэлектуальных асобаў, і тады школьнік і кампутар змогуць па прыяцельску весьці гутарку, як сябра зь сябрам. Школьнік спытае (можа быць, услых): “Чаму разгарэлася Грамадзянская вайна ў Амерыцы ?” І кампутар адкажа: “Гэта была бітва за новую эканоміку, за правы чалавека”. Працягласьць і глыбіня адказу будуць залежаць ад пэўных акалічнасьцяў і ўзроўню падрыхтоўкі дадзенага дзіця. Ён зможа ў любы момант перабіць кампутар, папрасіць распавесьці нешта падрабязьней, а нешта карацей або выказаць матэрыял па-іншаму. А кампутару будзе ведама, наколькі моцны яго “падапечны”, што ён чытаў або глядзеў на гэтую тэму, і таму машына сама занясе карэктывы ў форму падачы матэрыялаў. Калі кампутар ведае, што той прыхільны да гістарычных раманаў, да вайсковых аповядаў, фальк-музыцы або спорту, паспрабуе паднесьці запрошаную інфармацыю менавіта ў такім “пакаваньні”. Але машына, як і добры педагог, ня будзе плесьціся на навязцы ў дзіця з аднабаковымі інтарэсамі. Насупраць, яна скарыстаецца яго прыхільнасьцямі, каб пашырыць яго далягляд, захапіць новымі ідэямі.
Інтэнсіўнасьць навучаньня вызначаць прыродныя здольнасьці вучняў - кампутары будуць займацца з кожным столькі, колькі трэба. І вядома, адмысловая ўвага будзе зьвернутая да дзяцей, адсталым у вучобе. Такім чынам, усе школьнікі будуць атрымоўваць адукацыю па індывідуальным пляне.
Яшчэ адной перавагай кампутарызаванага навучаньня стане зусім іншае стаўленьне школьнікаў да іспытаў. Не сакрэт, што сёньня яны аказваюцца для дзяцей цяжкім выпрабаваньнем, нярэдка выклікаючы панічны жах: “Я зноў праваліў гэты прадмет !”, “Мне не хапіла часу…” або “Я начыста забыў гэты матэрыял”. Праз нейкі час у шматлікіх няўдачнікаў, сярод якіх ёсьць дзеці проста марудныя або неарганізаваныя, апускаюцца рукі, яны ўжо не стараюцца, робяць выгляд, што іспыты - лухта. У выніку разьвіваецца негатыўнае стаўленьне да вучобы наогул.
Інтэрактыўная сетка дазволіць навучэнцам іспытваць саміх сябе пастаянна і ў спакойным стане. Самакантроль падобна самааналізу, ён чымсьці падобны на тыя праверкі, якія Пол Ален і я ўладкоўвалі адзін адному. Толькі так можна зьмяніць адносіны да іспытаў. Памылка не пацягне за сабою пакараньні; насупраць, яна прымусіць сістэму дапамагчы навучэнцу запоўніць прабел у якойсьці тэме. Калі ж хтосьці зойдзе ў канчатковы тупік, сістэма прапануе абмеркаваць праблему з выкладчыкам. Сістэматычна кантралюючы сябе, навучэнец будзе адчуваць ступень сваёй падрыхтоўкі, і тады афіцыйныя іспыты перастануць навяваць столькі боязі і прыносіць столькі неспадзевак.
Шматлікія фірмы, якія выпускаюць адукацыйныя праграмныя сродкі і дапаможнікі, ужо пастаўляюць інтэрактыўныя праграмныя прадукты для вывучэньня асноў мовазнаўства, матэматыкі, эканомікі, біялёгіі. Напрыклад, кампанія Academic Systems з Пала-Альто (штат Каліфорнія) працуе над інтэрактыўнай мультымедыйнай сістэмай для каледжаў, якая дапамагае ў вывучэньні базавых курсаў ангельскай мовы і матэматыкі. Прынятую канцэпцыю назвалі “апасродкаванае навучаньне” (mediated learning); яна спалучае метады традыцыйнай педагогікі з кампутарызаваным навучаньнем. Кожны студэнт пачынае з выпрабавальнага іспыту, каб высьветліць, якія тэмы ён ведае, а якія - не. Пасьля гэтага сістэма складае падрабязны плян заняткаў для дадзенага студэнта. Яго посьпехі пастаянна правяраюцца, і, па меры засваеньня ім навучальных матэрыялаў, у асабовы плян заняткаў уносяцца адпаведныя карэктывы. У выпадку цяжкасьцяў праграма паведамляе іх выкладчыку, і тады той індывідуальна займаецца са студэнтам. Зараз гэтая праграма толькі “абкочваецца”, але адно ўжо яўна: студэнты задаволеныя новымі навучальнымі матэрыяламі, хоць максімальных посьпехаў дабіваюцца тыя групы, якім выкладчык надаваў больш часу. Гэтыя вынікі падкрэсьліваюць той факт, што новая тэхналёгія сама па сабе не палепшыць адукацыю.
Некаторыя бацькі ўспрымаюць кампутары ў багнэты, лічачы, што машына ня можа ўсачыць, чым займаецца іх дзіця. Яны радуюцца, калі дзеці, не адрываючыся, чытаюць захапляльную кнігу, але выяўляюць куды меншы запал, калі яны гадзінамі праседжваюць за кампутарам. Мабыць, уся справа тут у відэагульнях. Дзіця, якое праводзіць шмат часу за відэагульнёй, мала чаму вучыцца. Дагэтуль асноўныя сродкі ідуць на распрацоўку забаўляльных, а не адукацыйных кампутарных праграм. Стварыць жа займальную гульню куды прасьцей, чым пазнаёміць дзіця зь сьветам інфармацыі, зрабіўшы гэта проста і цікава.
Як толькі ў гарадзкіх і сямейных бюджэтах зьменіцца прыярытэт выдаткаў - у бок выпуску і куплі інтэрактыўных навучальных дапаможнікаў, абавязкова з’явяцца тысячы новых праграмісцкіх фірмаў, якія створаць у супрацоўніцтве з педагогамі займальныя інтэрактыўныя дапаможнікі. Напрыклад, Lightspan Partnership сумесна з Галівудам ужо зараз працуе над серыяй пазнавальных праграм, дзе мультыплікацыя будзе чаргавацца з гульнёй сапраўдных акцёраў. Lightspan спадзяецца, што іх праграмы, пабудаваныя на аснове прагрэсіўных тэхналёгіяў, захопяць увагу юных гледачоў (ад пяці да адзінаццаці гадоў) і абудзяць у іх цікавасьць да ведаў. Жывыя персанажы суправаджаюць дзіця на ўсіх занятках (для тлумачэньня базавых паняцьцяў) і ва ўсіх гульнях (для замацаваньня пройдзенага матэрыялу). Урокі згрупаваныя ў цыклы, якія дапаўняюць элементарныя школьныя курсы па матэматыцы, чытаньню і мове. Праграмы, якія выпускаюцца гэтай фірмай, будуць даступныя ў хатах (дзякуючы інтэрактыўнаму тэлебачаньню), грамадзкіх цэнтрах і школах. Але пакуль інтэрактыўнае тэлебачаньне яшчэ не атрымала шырокага распаўсюджваньня, гэтае праграмнае забесьпячэньне будзе прапаноўвацца ўладальнікам асабовых кампутараў на CD-RОМ-дысках або праз Internet.
Аднак толькі інфармацыя, толькі новая тэхналёгія ня змогуць рашыць усяго комплексу сур’ёзных праблемаў, стаячых сёньня перад шматлікімі грамадзкімі школамі: недахоп бюджэтных сродкаў, гвалт, наркотыкі, высокі адсотак выключэньняў, крымінагеннае становішча і незайздроснае становішча настаўнікаў, больш заклапочаных уласным выжываньнем, чым навучальным працэсам. Усё грамадзтва павінна зьвярнуць увагу на гэтыя фундаментальныя праблемы.
І усё ж менавіта грамадзкія школы, нягледзячы на цяжкасьці, - наша найвялікшая надзея. Прадстаўце сытуацыю, калі большасьць дзяцей у гарадзкіх грамадзкіх школах жывуць на дапаможнік, ледзь-ледзь умеюць гаварыць на дзяржаўнай мове, мала што ведаюць, і іх чакае вельмі нявызначанае будучыня. Такая была Амерыка ў 1900-я гады, калі краіну пазапаўнялі імігранты і дзесяткі мільёнаў іх дзяцей перапоўнілі школы, паралізаваўшы сістэму сацыяльнай дапамогі ў нашых гарадах.
І ўсё ж тое пакаленьне (і наступнае за ім) здолела дабіцца высокага ўзроўню жыцьця, роўнага якому ў сьвеце няма. Праблемы амерыканскіх школаў не з’яўляюцца чымсьці непераадольнымі, яны проста складаныя. Нават сёньня на кожную грамадзкую школу, якая знаходзіцца ў бядотным стане, даводзяцца дзесяткі добрых школаў, аб якіх у газэтах, нажаль, нічога ня пішуць. Я ужо прыводзіў некалькі прыкладаў. У гэтай кнізе я не зьбіраюся занадта паглыбляцца ў дадзены прадмет, скажу адно: грамадзтва можа адваяваць і ўжо адваёўвае свае вуліцы і школы. Але такая барацьба заўсёды патрабуе напружаньня сілаў і ідзе паступова - вуліца за вуліцай, школа за школай. Ды і самі бацькі павінны прыкладваць высілкі для таго, каб дзеці прыходзілі ў школы з жаданьнем вучыцца. Калі ставіцца да ўсяго па прынцыпе “Хай гэтым займаецца школа (або ўрад)”, нічога добрага ня выйдзе - гэта сапраўды.
Як толькі ў краіне складзецца хоць бы ўмерана станоўчыя адносіны да адукацыі, інфармацыйная магістраль абавязкова падніме ўзровень ведаў маладых пакаленьняў. Магістраль дазволіць увесьці новыя методыкі выкладаньня і дасьць значна большы выбар. За кошт дзяржаўных субсідыяў можна распрацаваць якасныя вучэбныя праграмы і зрабіць іх бясплатнымі. З’явяцца і прыватныя пастаўшчыкі, якія будуць канкураваць зь дзяржаўнымі ў сваім імкненьні палепшыць бясплатныя дапаможнікі. У іх ролі выступяць і іншыя грамадзкія школы, і выкладчыкі, якія працуюць у школе або якія пайшлі ў бізнэс, і нават нейкія педагагічныя службы, якія прапануюць свае паслугі праз магістраль. У выніку інфармацыйная магістраль стане для школаў спосабам прыцягненьня і адбору новых выкладчыкаў або выкарыстаньня іх паслугаў на адлегласьці.
Магістраль спросьціць і хатнія заняткі. Яна дазволіць бацькам выбіраць прыдатныя клясы з мноства разнастайных варыянтаў і лёгка кантраляваць пасьпяховасьць сваіх дзяцей.
Навучаньне з дапамогай кампутара зьявіцца пляцдармам, зь якога дзеці ступяць у велізарны сьвет ведаў, каб працягнуць вучобу ў іншых формах. Любое дзіця павінна ўсё памацаць сваімі рукамі - будзь то цацка або прылада. Назіраньне за хімічнай рэакцыяй на экране кампутара - добрае дапаўненьне да лабараторных заняткаў па хіміі, але яно не заменіць практычнага досьведу. Дзецям патрабуюцца зносіны і з дарослымі па прынцыпу сябра зь сябрам, інакш яны не навучацца працаваць у калектыве, не авалодаюць сацыяльнымі нормамі паводзінаў.
Добры настаўнік будзе рабіць значна больш, чым проста падказваць дзецям, дзе знайсьці тую або іншую інфармацыю на магістралі. Ім па-ранейшаму трэба вучыцца пісаньню, мастацтву зносінаў і шматлікім-шматлікім іншым рэчам, у тым ліку выкарыстаньню тэхнікі як прылады ў сваёй дзейнасьці. Даб’юцца посьпеху тыя настаўнікі, якія возьмуць на сябе ролю настаўнікаў і партнёраў, падштурхнуць дзяцей да творчасьці, перакінуць для іх масток у вялікае сталае жыцьцё.
Кампутары на інфармацыйнай магістралі змогуць мадэляваць сьвет, роўна як і тлумачыць яго. Некалькі гадоў назад адзін настаўнік з Sunnyside High School у Тусоне (штат Арызона) арганізаваў школьны клюб, дзе займаюцца кампутарным мадэляваньнем рэальнага жыцьця і яго падзей. Школьнікі нават стварылі матэматычную мадэль банды і ўпэўніліся, якія наступствы цягнуць пры ўдзеле ў ёй. Посьпех гэтага клюбу прымусіў поўнасьцю перагледзець вучэбныя праграмы па матэматыцы. Асноўная ідэя рэарганізацыі зводзілася да таго, што адукацыя - гэта не раздача “правільных” адказаў на ўсе выпадкі жыцьця, а навучаньне дзяцей мэтадам, якія дазваляюць самастойна знайсьці “правільны” адказ.
Асабліва карысна мадэляваньне пры вывучэньні навук. Зараз дзеці вучацца трыганаметрыі, не зьдзяйсьняючы нейкія абстрактныя практыкаваньні, а вымяраючы вышыню рэальных гор, праводзячы трыганаметрычную здымку з двух кропак. Ужо зьявіўся шэраг кампутарных мадэляў, якія навучаюць біялёгіі. Напрыклад, папулярная праграма SimLife мадэлюе працэс эвалюцыі, каб дзеці сваімі вачамі ўбачылі яго. І зусім не абавязкова быць дзіцем, каб атрымаць задавальненьне ад гэтай праграмы, якая дазваляе “ствараць” расьліны і жывёлаў, а затым назіраць, як яны ўзаемадзейнічаюць адзін з адным і ўдзельнічаюць у экасістэме, таксама сканструяванай Вамі. Фірма Maxis Software, выдавец праграмы SimLife, выпускае і іншую праграму, SimCity, якая дае мажлівасьць пабудаваць горад з усімі яго ўзаемазлучанымі сістэмамі, такімі, як дарогі і грамадзкі транспарт. Вы становіцеся мэрам або архітэктарам віртуальнага грамадзтва, імкнучыся рэалізаваць Вамі ж пастаўленыя мэты. Вы будуеце фермы, заводы, хаты, школы, унівэрсытэты, бібліятэкі, музеі, заапаркі, лякарні, турмы, парты, хуткасныя шашы, масты і нават подземкі. Вы сутыкаецеся з праблемамі росту горада або прыроднымі катаклізмамі, у тым ліку з пажарамі. Вы пераўтвараеце і сам ландшафт. Вы ўносіце нейкія карэктывы ў мадэль горада (напрыклад, будуеце аэрапорт або павялічваеце падаткі), а яны тут жа - цалкам прадказальна або неспадзявана для Вас - адбіваюцца на жыцьцядзейнасьці ўсяго змадэляванага грамадзтва. Гэта хвалюючая займальная гульня і ў той жа час вельмі хуткі метад пазнаньня таго, як уладкованы сьвет.
Мадэляваньне дапамагае дасьледаваць і тое, што ляжыць за межамі Зямлі. Дзеці, гуляючы з касьмічнымі імітатарамі, падарожнічаюць па сонечнай сістэме або галактыцы на касьмічным караблі. Шмат хто з тых, каму падаецца, што іх не цікавіць ні біялёгія, ні ўладкаваньне гарадоў, ні космас, паэксперыментаваўшы з кампутарнымі мадэлямі, ужо больш так ня думаюць. Калі навуковыя паняцьці і тэорыі падаюцца ў нагляднай і займальнай форме, яны здольныя захапіць нават самых абыякавых і гультаяватых.
У будучыні навучэнцы ўсіх узростаў і здольнасьцяў змогуць візуальна ўяўляць любую інфармацыю і ўзаемадзейнічаць зь ёй у інтэрактыўным рэжыме. Студэнты, напрыклад, вывучаючы надвор’е, будуць праглядаць спадарожнікавыя здымкі, атрыманыя на аснове мадэлі гіпатэтычных метэаралягічных умояў. Такая мадэль дазволіць задаваць пытаньні тыпу “а што калі ?”, скажам: “Як зьменіцца заўтрашняе надвор’е, калі хуткасьць ветравея ўзрасьце на 25 км/г ?” Кампутар пралічыць усе параметры па гэтай мадэлі і пакажа на экране ўмовы надвор’я такімі, якімі яны выглядалі б з космасу. Гульнявыя імітатары, несумнеўна, стануць значна дасканалымі, але нават зараз лепшыя зь іх проста захапляюць і нясуць у сабе вялізны навучальны патэнцыял.
Калі змадэляваныя сытуацыі наблізяцца да жыцьцёвых, наступіць царства віртуальнай рэальнасьці. Упэўнены, што на нейкім этапе ў школах з’явіцца абсталяваньне для стварэньня віртуальнай рэальнасьці, можа быць, нават цэлыя клясы - ёсьць жа музычныя залі і тэатры ў некаторых нашых школах ! Гэта дапаможа навучэнцам дасьледаваць любую вобласьць і любы аб’ект у займальнай інтэрактыўнай форме.
Аднак тэхналёгія не прывядзе да ізаляцыі школьнікаў адін ад аднаго. Адна з найважных мэтаў адукацыі - навучыць дзяцей працаваць і жыць у калектыве. У некаторых самых перадавых школах сьвету кампутары і камунікацыйныя сеткі ўжо ўплываюць на традыцыйныя адносіны навучэнцаў паміж сабой і з настаўнікамі, спрыяючы разьвіцьцю навыкаў калектыўнай працы.
Выкладчыкі школы Ralph Bunche (P.S. 125) у Гарлеме арганізавалі кампутарызаваны адукацыйны цэнтр, дзе нью-йоркскія школьнікі пазнаюць, як карыстацца Internet для навуковых дасьледаваньняў, як пазнаёміцца з аднагодкамі з усіх краінаў сьвету і як зьвяртацца да дабраахвотных настаўнікаў з разьмешчанага непадалёку Калумбійскага ўнівэрсытэту. Ralph Bunche была адной з першых пачатковых школаў у краіне, якая завяла ў “сусьветнай павуціне” сваю хатнюю старонку. На гэтай старонцы ёсьць сувязі з такімі школьнымі рэаліямі, як насьценная газэта, мастацкія працы дзяцей і нават - урок па гішпанскай абэцэдзе зь ілюстрацыямі.
Internet, спрашчаючы супрацоўніцтва з падаленымі інстытутамі, аказвае значную дапамогу ў правядзеньні навучальных экспэрымэнтаў - асабліва на ўзроўні каледжа. Унівэрсытэты заўсёды былі на вастрыні разнастайных кампутарных навінаў. Некалькі ўнівэрсытэтаў зьяўляюцца сапраўднымі дасьледчымі цэнтрамі, якія вывучаюць новыя кампутарныя тэхналёгіі, а шэраг іншых мае буйныя кампутарныя лабараторыі, дзе працуюць студэнты. Апроч таго, сёньня самыя цікавыя старонкі ў “сусьветнай павуціне” ствараюцца менавіта ўнівэрсытэтамі.
Некаторыя ўнівэрсытэты выкарыстоўваюць сеткі не гэтак глябальна. Напрыклад, у Вашынгтонскім унівэрсытэце ў “сусьветную павуціну” змяшчаюць пляны заняткаў і заданьні па нейкіх курсах. Там жа часта публікуюць канспэкты лекцыяў, і любы жадаючы можа бясплатна імі карыстацца - мне бы такое ў мае студэнцкія гады ! А дзе-небудзь у іншай навучальнай установе настаўнік ангельскай настойвае на ўдзеле ўсіх студэнтаў ў па-за аудыторных дыскусіях - праз сістэму электроннай пошты. Такім чынам, адзнака выстаўляецца ня толькі па выніках аўдыторных заняткаў і хатніх заданьняў, але і па ўкладзе ў дыскусіі, якія праводзяцца ў электроннай форме.
Студэнты каледжаў ужо адчулі смак да электроннай пошты, якую яны ўжываюць ня толькі ў навучальных мэтах, але і - за адносна невялікую плату - для зносінаў зь сям’ёй і сябрамі, у тым ліку з тымі, хто вучыцца ў іншых унівэрсытэтах. Ды і бацькі студэнтаў усё актыўней уліваюцца ў шэрагі пастаянных карыстальнікаў электроннай пошты, таму што сёньня гэта лепшы спосаб кантакту са сваімі дзецьмі. Нават у некаторых пачатковых школах навучэнцам больш дарослым дазваляюць адчыняць уласны ўліковы запіс у Internet. У Лейксайде, школе майго дзяцінства, унутраная сетка зараз падключаная да Інтэрнэту, што дазваляе дзецям праглядаць аператыўную інфармацыю і мець зносіны па электроннай пошце з аднагодкамі з ЗША і зь іншых краінаў. Амаль усе вучні адчынілі ўліковыя запісы ў сістэме электроннай пошты і за 12 тыдняў атрымалі цэлых 259587 паведамленьняў - у сярэднім па 30 паведамленьняў у тыдзень на кожнага. Зь іх 49000 паведамленьняў нетутэйшых праз Internet, а самыя яны адправілі каля 7200 паведамленьняў.
У Лейксайде сапраўды ня ведаюць, колькі паведамленьняў адпраўляе кожны школьнік і што яны ў іх пішуць. Вядома, некаторыя прысьвечаныя школьным справам, але вялікая частка, у тым ліку якая адпраўляецца па Internet, несумнеўна, тычыцца асабістых інтарэсаў школьнікаў. Адміністрацыя Лейксайда ставіцца да гэтага досыць спакойна - не як да злоўжываньня электроннай поштай, а як да дапаўняльнага віду вучобы.
Шматлікія навучэнцы сярэдніх школаў (накшталт нью-йоркскай P.S. 125) з задавальненьнем маюць зносіны з аднагодкамі зь іншых краінаў, зь іншай культурай, і ўдзельнічаюць у сеткавых дыскусіях па ўсім сьвеце. Цэлыя клясы (з розных штатаў і дзяржаваў) ужо зьвязваюцца паміж сабой па сетцы, утварачюы тое, што зараз завуць “навучальнымі кружкамі” (”learning circles”). Большасьць навучальных кружкоў дапамагае школьнікам засвоіць вызначаныя тэмы, выслухаўшы погляды сваіх аднадумцаў або апанэнтаў. У 1989 годзе, калі павалілася Берлінская сьцяна, заходнегерманскія школьнікі змаглі абмеркаваць гэтую падзею з аднагодкамі з розных краінаў. А напрыклад, іншы навучальны кружок вывучаў здабычу кітоў сумесна са школьнікамі з Alaskan Inuit - эскімосы па-ранейшаму сілкуюцца ў асноўным кітовым мясам. Маладзь так зацікавілася іх побытам, што запрасіла да сябе старэйшыну племя.
Віцэ-прэзідэнт Эл Гор выступіў зь ініцыятывай - шырокамаштабным праектам GLOBE (Global Learning and Observations to Benefit the Environment - глябальнае вывучэньне і назіраньне навакольнага асяроддзя). Ён разьлічаны на школьнікаў, якія карыстаюцца кампутарнымі сеткамі. Ёсьць надзея, што гэты праект пагодзяцца фінансаваць і ўрады, і дзелавыя асобы. Праект мяркуе, што старшакляснікі па ўсім сьвеце будуць зьбіраць навуковую інфармацыю аб Зямлі. Дзеці займуцца руцінным зборам статыстычных зьвестак (тэмпература, колькасьць атмасфэрных ападкаў і т.д.) і перадачай іх праз Internet і спадарожнікавую сувязь у цэнтральную базу дадзеных адміністрацыі National Oceanic and Atmospheric Administration, разьмешчанай ў Мэрылендзе, дзе на аснове гэтай інфармацыі будуць фармаваць мапы, якія адлюстроўваюць стан плянэты. Затым гэтыя мапы перашлюць зваротна школьнікам, а таксама перададуць навукоўцам і пазнаёмяць зь імі шырокую грамадзкасьць. Ніхто пакуль ня ведае, якая выніковая навуковая каштоўнасьць падобных дадзеных - асабліва калі зборам займуцца зусім юныя ўдзельнікі праекта, - але гэтая праца, безумоўна, стане грандыёзным укладаньнем у глябальнае супрацоўніцтва вялізнага ліку дзяцей розных нацыяў і далучыць іх да экалягічных праблемаў.
Адукацыйныя мажлівасьці магістралі будуць даступныя ня толькі школьнікам і студэнтам, але і ўсім жадаючым “падвучыцца”. Кожны чалавек, дзе бы ён ня быў, зможа карыстацца лепшымі курсамі лепшых выкладчыкаў. Праз магістраль шмат хто з дарослых падвысяць узровень сваёй адукацыі, прафесійную кваліфікацыю.
Адмыслоўцы розных профіляў, грамадзка-палітычныя лідэры і бацькі прымуць удзел у адукацыйным працэсе, хай нават эпізадычна. Гэта пойдзе на карысць усім і наўрад ці будзе каштаваць дорага. Думаю, што прысутнасьць такіх гасцей на занятках (праз відэаканфэрэнцыі непасрэдна зь іх хатаў або офісаў) стане звычайнай практыкай.
Калі студэнты і школьнікі будуць наўпрост звязаныя зь бязьмежнай інфармацыяй як сябра зь сябрам, перад навучальнымі ўстановамі і грамадзтвам у цэлым непазьбежна паўстануць новыя пытаньні і праблемы. (Некаторыя зь іх - якія тычацца Internet - я ўжо разглядаў у гэтай кнізе.) Ці дазваляць навучэнцам прыносіць у клясы свае партатыўныя кампутары ? Ці дазваляць камусьці займацца індывідуальным пошукам у сеціве на агульных занятках ? Калі - так, то якую ступень волі можна даць навучэнцам ? Ці могуць яны зьвяртацца да той інфармацыі, якую іх бацькі лічаць непрымальнай з погляду маралі, грамадзкага або палітычнага боку ? Ці дазваляць выкананьне хатніх заданьняў, разлічаных на іншыя клясы ? Ці дазваляць падчас урокаў абмен электроннымі “запісачкамі” ? Ці трэба настаўніку пастаянна сачыць за тым, што адбываецца на экране кампутара ў кожнага школьніка, або весьці запіс для наступнай выбарковай праверкі ?
Якія бы праблемы не выклікаў прамы доступ да неабмежаванай інфармацыі, выгоды, якія ён абяцае, з лішкам кампэнсуюць гэтыя праблемы. Мне падабалася вучыцца ў школе, але вялікую частку сваёй цікаўнасьці я задавальняў за яе сьценамі. Наколькі бы змянілася маё школьнае жыцьцё, будзь у той час падобны доступ да інфармацыі, - зараз застаецца толькі варажыць ! Інфармацыйная магістраль зрушыць “фокус” у адукацыі з аўдыторыяў на асобу. Мэтай адукацыі стане не дыплём, а асалода бесперапыннай вучобай - на працягу ўсяго жыцьця.

4/1/2005 › Навіны