Расейцы пра вайну

За шэсьць з паловай дзесяцігоддзяў пасьля вайны афіцыйная і неафіцыйная расейская гісторыяграфія здавала адну пазыцыю за другой. Спачатку здалі канцэпцыю, паводле якой немцы былі фанатычнымі і недалёкімі дурачкамі, а іхных генэралаў лёгка абводзілі вакол пальца савецкія разьведчыкі з тварам акцёра Кадачнікава. Потым здалі геніяльнага генэралісімуса Сталіна – Хрушчоў гукнуў з трыбуны ХХ зьезду, што “Сталін кіраваў войскамі па глобусе”. Вельмі доўга яны насіліся з “вероломным нападеніем фашістской Германіі на Советскій Союз”. Гадоў пяць-сем таму абвалілася і гэтая фальшыўка. Надта шмат людзей удзельнічала ў падрыхтоўцы савецкага нападу на нямецкія войскі ў траўні-чэрвені 1941 года, яшчэ больш (у Заходніх Беларусі, Украіне і Малдове) назіралі за нябачанай у гісторыі канцэнтрацыяй савецкіх войскаў і тэхнікі зусім блізка ад лініі, што падзяляла саветы ад немцаў. Гэтыя людзі ўжо не хацелі маўчаць. Надзвычай доўга трымалася пазыцыя наконт маласур’ёзнага ўдзелу заходніх саюзьнікаў СССР у вайне і наконт такзванага “другога фронту”. Гадоў 40-45 падсавецкім людзям даказвалі, што “амэрыканцы і брытанцы маршыравалі парадам па Эўропе, а іх сустракалі нямецкія шыхты, гатовыя здацца ў палон”, “на Западе не было настояшчеё войны, товарішчі” і г.д. Недзе пасьля 1990 года дэмагагічную пазыцыю аслабілі, прызналі, што “вайна ўсё ж была і на другім фронце, але там немцы трымалі свае палкі з пэнсіянэраў і хворых”. І вось ужо сёлета на парад у Маскву запрасілі вайскоўцаў з ЗША, Вялікай Брытаніі і Францыі. У цэлым здалі і гэтую пазыцыю. Што ж засталося?

Валеры Буйвал

***

Ігар Далуцкі

Не савецкая Перамога

Самая вялікая хлусьня пра Вялікую Айчынную вайну – гэта тое, што Савецкі Саюз самотны выйграў вайну супраць Нямеччыны. Нават Сталін меркаваў, што Савецкі Саюз самотны супраць Нямеччыны ня выстаяў бы. Перамога, якую дасягнулі ў траўне антыфашыстоўскія сілы, — гэта перамога ўсяе кааліцыі, гэта перамога ўсяго чалавецтва над фашызмам.

Мы ў гэтую перамогу зрабілі істотны ўнёсак. Але ён быў бы значна большы і ахвяры нашы былі б значна меншымі, калі б краінай кіраваў ня Сталін і калі б краіна не была сацыялістычнай.

Таксама зусім відавочна: у 1939-41 гадах, у першы пэрыяд Другой сусьветнай вайны, Савецкі Саюз апынуўся супраць чалавецтва, у той фашыстоўскай кааліцыі, якая адстойвала ідэю перавагі расы, нацыі, а мы ў ёй адстойвалі сваю камуністычную ідэю.

Мы патрапілі ў кааліцыю супраць фашызма зусім выпадкова – Гітлер на нас напаў. Лічбы, якія прыводзяцца як сапраўдныя, накшталт таго, што на нашым фронце зьнішчана да 70 адсоткаў нямецкай тэхнікі, — гэта хлусьня. Але яна лёгка правяраецца.

Напрыклад, большая частка флёту, практычна ўвесь германскі флёт, быў задзейнічаны ў змаганьні супраць нашых саюзьнікаў на акеянах. Немцы ў 43-м годзе з 290 падводных чаўноў страцілі 245. А кожны падводны човен – гэта 28 сярэдніх танкаў. Калі падлічыць, колькі “танкаў” пусьцілі на дно саюзьнікі, патапіўшы падводныя чаўны, атрымаецца прыкладна 7000 танкаў. Для параўнаньня – Нямеччына ў 42-м годзе выпусьціла 6200 танкаў і штурмавых гармат. Гэта значыць, саюзьнікі пусьцілі на дно за адзін год фактычна гадавую вытворчасьць нямецкіх танкаў. Цяпер уявіце сабе гэтыя танкі ў 43-м годзе на Курскай дузе. Калі пачалася бітва, у немцаў было ў два разы менш танкаў супраць нашых, і падчас Курскай бітвы яны зьнішчылі ў чатыры разы больш нашых танкаў, чым страцілі сваіх. Яшчэ б дзьве тысячы танкаў у немцаў, і ўсё б ляснула, яны прарвалі б нашую абарону.

Авіяцыя. Лічбы лёгка праверыць. У Расеі, на ўсходзе, на савецка-германскім фронце загінула траціна лётнага складу нямецкай авіяцыі. Яны ж гінулі ня проста так, яны ж з самалётамі гінулі. Немцы з канца 42-га года большую частку авіяцыі трымалі на захадзе, гэта зразумела – яны ваявалі супраць амэрыканскіх лятаючых крэпасьцяў. А што значыць авіяцыя на захадзе? Гэта значыць, што на ўсходзе немцы трымаюць штомесячна ў 43-44-м годзе 400-600 зьнішчальнікаў. Што такое 400-600 зьнішчальнікаў у немцаў, калі ў нас супраць іх 4-6 тысячаў зьнішчальнікаў? У нас ў 10 разоў болей зьнішчальнікаў, але немцы страчваюць 1300 у сярэднім зьнішчальнікаў, а мы ў 44-м годзе – амаль 12 тысячаў зьнішчальнікаў. І калі б Нямеччына лепшыя свае авіяцыйныя сілы, якія яна трымала на захадзе, кінула сюды, “сталінскія сокалы” зусім бы зьніклі з прастораў радзімы.

А вайна кааліцыйная ішла яшчэ і на Ціхім акіяне. Вось мой бацька вызваляў Кітай, сапраўды вызваляў, і іх сапраўды сустракалі як вызваліцеляў – нашых жаўнераў. Але калі ён прышоў пасьля Сталінграда, пасьля Кёнігсбэрга ў Кітай, яго ўразіла цішыня – аніводнага японскага самалёта. Дзе японская авіяцыя? Яе ўсю зьнішчылі амэрыканцы. Дзе японскі флёт? Ён увесь зьнішчаны амэрыканцамі.

А што такое японскі флёт? Напрыклад, авіяносец. На яго йдзе ў сярэднім 50 тысячаў тон сталі (на цяжкі танк – 50 тон). Уявіце сябе, майго бацьку сустракае тысяча цяжкіх японскіх танкаў. І нічога б мы не зрабілі.

Кожная краіна зрабіла свой унёсак. Спрачацца можна колькі заўгодна, чый большы, чый меншы. У 43-м годзе ў Курску мы разьбілі, мы перамаглі немцаў. Гітлер ня здолеў зьдзейсьніць сваю апэрацыю “Цытадэль”, яна правалілася. Але і нашыя апэрацыі “Сувораў” і “Кутузаў” не завершыліся посьпехам. Немцаў пацясьнілі з флангаў – і ўсё.

Канчаецца 43-ці год, дзе ён канчаецца? На рубяжы Дняпра. Мы Днепр фарсіравалі, Кіеў узялі. Мы ўрэшце пад канец 43-га года, праз два з паловай гады вайны, выйшлі туды, куды немцы дайшлі праз два з паловай месяцы 41-га года.

Сталін у сьнежні 43-га года просіць, каб адкрылі другі фронт. Ён ня можа без другога фронта выйграць. Але ў гэты час немцы ваююць супраць саюзьнікаў на Балканах, немцы ваююць у Італіі, немцаў ужо разьбілі ў Паўночнай Афрыцы, немцы трымаюць паветраную абарону Рэйха, немцы ваююць у Атлантыцы. Гэта значыць, як мінімум чатыры франты існуюць. Немцы трымаюць на захадзе і на поўдні Эўропы траціну сваіх сілаў. Яны там трымаюць амаль увесь свой флёт, яны трымаюць траціну сухапутных сілаў, яны трымаюць прыкладна дзьве траціны сваёй авіяцыі. А Сталін да таго бяздарны, што, калі ў нас у 43-м годзе ёсьць перавага ў сілах і сродках амаль чатырохразовая, мы ня можам наступаць. Вось у чым трагедыя.

І як толькі немцы вымушаны былі перакінуць палову сваіх бранетанкавых рухомых сілаў летам 44-га года на захад, толькі пасьля гэтага завершылася бліскучая апэрацыя “Баграціён”. Але як яна завершылася: мы разьбілі немцаў, але нашыя страты ў людзях – 800 тысячаў супраць 400 тасячаў немцаў.

Цяпер паглядзім: а саюзьнікі нам што паставілі? Яны паставілі 20 тысячаў танкаў. 20 тысячаў танкаў – гэта нашыя страты ў год. Саюзьнікі нам паставілі прыкладна 13 тысячаў самалётаў. Гэта значыць, што цэлы год мы маглі ваяваць на саюзьніцкай тэхніцы. А былі ж і іншыя пастаўкі. Наогул, лэнд-ліз – гэта 11 з лішнім мільярдаў даляраў. Гэта пастаўкі тэхнікі, абсталяваньня, харчаваньня, бензіну… Партызаны рэйкі ўзрывалі, а саюзьнікі нам рэйкі пастаўлялі, мы паравозы не рабілі, а яны нам іх пастаўлялі, у нас не было высокадакладных прыбораў навядзеньня для бамбавікоў – яны нам пастаўлялі. Гэтыя пастаўкі дазволі сэканоміць працу 7-8 тысячаў чалавек. Цяпер складзіце гэтыя лічбы. Саюзьнікі дазволілі нам ваяваць цэлы год. Без іхнай дапамогі мы б проста не пратрымаліся. Саюзьнікі нам сэканомілі ня толькі сілы і сродкі, яны нам цэлы год вайны сэканомілі.

Калі ўсё гэта скласьці і супаставіць, вы ўбачыце, што пакуль мы былі, як нам кажуць, “сам-насам супраць усяе Эўропы”, мы былі здольныя дайсьці да Дняпра і тольку палову захопленых тэрыторыяў вызваліць. Як толькі пастаўкі па лэнд-лізу дасягнулі максімума, здарыўся кардынальны пералом – у адрозьненьні ад таго, што Сталін сьцьвярджаў, і таго, што напісана ў нашай гісторыяграфіі. І зусім не пад Сталінградам здарыўся гэты пералом – хаця гэта і страшная для немцаў параза была, яны былі ў стане яе перажыць.

Мы, Савецкі Саюз, начале са Сталіным такі малы ўнёсак зрабілі таму, што сістэма наша была такая: мы дрэнна жылі, дрэнна працавалі і ваявалі дрэнна. Мой бацька ваяваў з 41-га года, ён 23-га года нараджэньня. Ён шэсьць разоў паранены, тры разы забіты – бабуля тры пахаронкі на яго атрымала. А бальшыня з тых, хто цяпер жывы, гэта тыя хлапчукі, якім было па 17 гадоў – толькі спаўнялася 17 гадоў, іх адразу мабілізавалі. Зразумела, язык не павернецца сказаць, што бацька дрэнна ваяваў. Але ён навучыўся ваяваць пасьля таго, як яго шэсьць разоў паранілі і тры разы забілі. Такіх, як ён, засталося на прыканцы вайны ня больш за тры тысячы чалавек. Вось у іх досьвед зьявіўся, а астатніх ня стала. Таму, як гэта ні сумна, нават навучыўшыся, яны не змаглі б перамагчы самотныя.

Нам трэба гэта зразумець. Нам трэба не спрачацца аб тым, ці месца Сталіну ў іканастасе пасярод ягоных маршалаў. Зразумела, месца. Мой бацька атрымліваў званьні, узнагароды, загады за подпісам вярхоўнага галоўнакамандуючага наркама абароны Сталіна. Сталін ня быў проста галоўнакамандуючым, ён быў старшынём ураду. Сталіна немагчыма аддзяліць ад перамогі і жаўнераў ад Сталіна.

Але нам не аб гэтым трэба спрачацца. Мы не дзякуючы Сталіну і не насуперак перамаглі. Мы далучыліся да мацнейшай кааліцыі, нам проста пашэнціла ў гэтым сэнсе. Пашэнціла, што мы апынуліся на слушным баку. Мы апынуліся на баку чалавецтва. Трэба разьбірацца, якім коштам даліся злачынствы Сталіна, якім коштам далася нам гэтая вайна.

Гэта ня наша перамога – не савецкая. Гэта ёсьць перамога ўсяго чалавецтва над фашыстоўскай кааліцыяй. Вось так я думаю.

Крыніца: http://grani.ru/blogs/free/entries/177848.html

(Пераклад з расейскай)

10/5/2010 › Навіны