Маскоўская алімпіяда ў Менску

Роўна 30 гадоў таму, 7 ліпеня 1980 года ў Маскве пампезна адкрылі Алімпійскія гульні. Падчас шоў на стадыёне пад грукат музыкі з рэпрадуктараў танцавалі свае танцы “народы СССР”. Былі і беларусы. Дарэчы, ансамбль маладых выканаўцаў на мове танца выдатна перадаў вясёлы характар нашага народу, а таксама той факт, што кампазыцыйны рысунак, усе “па” і самы дух нашых танцаў зусім не падобныя на расейскія “Сударушку”, “Матаню”, “Казачка” і што там яшчэ танцуюць падпітыя кліенты ў правінцыйных рускіх рэстаранах (о, гэтыя фальклёрныя сцэны трэба бачыць!). З царскай ложы на стракатых падданых імпэрыі глядзела палітбюро ЦК КПСС і Л. Брэжняў. Махіна СССР здавалася непахіснай і вечнай. Сьвяткаваньне перакінулася на вуліцы і плошчы Масквы, дзе разам з неграмі і японцамі апантана скакалі цемры дзяжурных гэбэшнікаў. Паводле адпрацаванай мадэлі, уезд у Маскву быў забаронены для ўсіх грамадзянаў СССР, якія ня мелі маскоўскай прапіскі. У касах вакзалаў і аэрапортаў квіткі прадавалі толькі па прад’яўленьню пашпарту з гэтай прапіскай. Цягнікі і самалёты перавозілі ў тыя дні па 2-3 чалавекі і выглядала гэта змрочна-кур’ёзна. Калі звычайны масквіч спыняўся каля замежніка і спрабаваў паразмаўляць зь ім, на іх адразу набягаў міліцэйскі патруль. Афіцэр гукаў у рацыю: “Контакт с іностранцем!..” І савецкага звозілі прэч у міліцэйскім транспарце. Зачыстка тэрыторыі Масквы ад дысідэнтаў і іншых “неблагонадёжных” праводзілася за некалькі месяцаў да алімпіяды.

Хаця з замежнікаў прыехалі ў асноўным “соціалістіческій лагерь” і трэці сьвет. Большасьць цывілізаваных краін начале з ЗША байкатавалі алімпіяду ў сувязі з савецкім нашесьцем на Аўганістан, якое пачалося ў апошнія дні 1979 года. Масква чакала прыезду сотняў тысячаў заўзятараў, але спадзяванкі на акупляемасьць алімпіяды праваліліся. Людзі ў Маскву не паехалі.

Алімпійскімі гарадамі былі абвешчаны таксама Кіеў, Менск і Талін. Найбольш грунтоўна пацярпела ад маскоўскай алімпіяды эстонская сталіца. Там праводзілася алімпійская рэгата і для яе быў пабудаваны адмысловы порт-стадыён, а таксама некалькі гатэляў. На будоўлю прывезьлі “созідателей” з-за межаў Эстоніі, у асноўным з Расеі. Пасьля алімпіяды тысячы іх атрымалі кватэры ў Таліне і камфортна атабарыліся ў Эстоніі. У Кіеве і Менску заплянавалі па некалькі футбольных матчаў адборачнага турніра. Але ў нашай сталіцы пад гэта разгарнулі немалыя будаўнічыя і рамонтныя працы. Хто бачыў асфальтнае пакрыцьце нават на цэнтральных вуліцах Менску да 1980 года, той ніколі не забудзе гэтае мізэрнае відовішча: нібыта ўчора па ім прайшлі танкі, усё разьбітае і нават не залапленае. Дарогі паднавілі, і, трэба прызнаць, у ранейшы жахлівы выгляд яны ў Менску ўжо ніколі не вярнуліся.

На стадыёне “Дынама” пабудавалі вялікую трыбуну і сучасныя асьвятляльныя ліхтары. Трыбуна гэтая за тры дзесяціцгоддзі была запоўнена толькі адзін раз, у дзень першага футбольнага матча. Прапаганда трубіла аб тым, што Беларусь пад алімпіяду атрымала вялікія грошы з саюзнага бюджэту. Цікава спытаць, а адкуль грошы траплялі ў саюзны бюджэт, можа не з Беларусі?

Лета 1980 года было адным з самых дажджлівых і халодных за ўсё стагоддзе. Шкада было глядзець на спартоўцаў, якія выступалі пад адкрытым небам. У перамазаных гразёй трусах яны кідалі молаты і дзіды, бегалі за мячом і штораз падалі на мокрай траве. Пад шэрым дажджом праз цэнтар Менска прабеглі маладыя асобы ў мокрых белых уніформах. Яні несьлі паходню з алімпійскім агнём.

У Менск таксама ніхто не прыехаў. Гатэлі пуставалі. У першых пару дзён немагчыма было паабедаць ў сталоўцы або рэстаране ў цэнтры сталіцы. На парозе стаяла ахова і гукала: “Толькі для алімпійскіх гасьцей!” Але на трэці дзень усіх ужо запускалі. У горадзе час ад часу зьяўляліся групы асобаў у аднолькавых строях: немцы з ГДР, палякі, адным словам транзытчыкі-заўзятары, якіх арганізавана пасылалі на Маскву.

Першымі ў трэніровачны цэнтар у Стайкі прыехала алімпійская зборная Сірыі. Яны ня толькі трэніраваліся. Па горадзе прайшла пагалоска пра інцыдэнт з ін’язаўскай перакладчыцай каманды. Яна за грошы пагадзілася аказаць пэўныя паслугі адному з футбалістаў, узяла ганарар. Але аказалася, што мелася на ўвазе паслуга для ўсяе каманды. Памятаю, што агентуры неяк ніхто не спачуваў.

Сірыйцы сустрэліся на нашым стадыёне з іспанцамі. На дзіва, гэта быў адзін з лепшых матчаў, які я бачыў не па тэлебачаньню. Іспанцы ўвесь час атакавалі і білі па варотах. Лік павінен быў быць каля 20:0. Але нізкарослы сірыйскі варатар кідаўся на атакуючых, выбягаў далёка за вароты і раз за разам забіраў у іх мяч. Так і скончылася гэтая гульня сухім лікам 0:0.

Агульныя рахункі для саўдэпіі былі правальнымі нягледзячы на 195 узятых мэдалёў (80 залатых). Усе разумелі несур’ёзнасьць гэтых “перамогаў”. У Маскву не прыехалі лепшыя каманды і спартоўцы сьвету. Масква адпомсьціла Захаду праз чатыры гады, аддаўшы загад усім сваім васалам байкатаваць наступную алімпіяду, якая праводзілася ў ЗША. Аналітыкі падлічылі ўжо ў 1980 годзе, што шалёныя сродкі, якія СССР выдаткаваў на алімпіяду (частку зь іх, зразумела, разкрала чынавенства), разам з аўганскай вайной грунтоўна падарвалі маскоўскую імпэрыю. Пад алімпійскія фанфары ў Маскве і залпы на аўганскай зямлі распачыналася апошняе дзесяцігоддзе саўдэпіі.

Многім цяпер успамінаецца “алімпійская пыха” Крамля ў сувязі з пуцінскай алімпіядай, якую Масква абяцае правесьці ў Сочы, а таксама ў сувязі з абяцаным чэмпіянатам сьвету па хакею, які рэжым паабяцаў правесьці ў Менску ў 2012 годзе. Сродкі на падрыхтоўку раскрадаюцца і марнуюцца, уражаны сьвет глядзіць на правальныя сацыяльна-эканамічныя справы Масквы і прамаскоўскага рэжыму РБ. Усе чакаюць лагічнай разьвязкі…

Валеры Буйвал

8/7/2010 › Навіны