“Панты” і “бабло”

Ёсьць у расейцаў такое жаргоннае слова, што цяжка перакладаецца на іншыя мовы, але добра зразумелае ў прасторы іхнай рэчаіснасьці, як “панты”. І ёсьць такое ключавое ў кантэксьце цяперашняй расейскай жаргоннай рэчаіснасьці паняцьце, як “бабло”.

І дарэмна думаюць некаторыя наіўныя людзі, нібыта гэтае самае “бабло” лёгка і невымушана, са звонам і падскокамі, перакладаецца на ўсе мовы сьвету як “грошы”. Не, дарагія мае! “Бабло” – гэта ня грошы, хаця і на яго можна нешта набыць. Бабло – гэта бабло.

Прывідны і двухсэнсоўны дабрабыт “пуцінскага” сьвету, не зусім сьціпла названага нядаўна “русским миром”, трымаўся да пары да часу на здольнасьці канвэртаваць панты ў бабло і назад. Гэтыя ненатуральныя адносіны сымвалічнага капітала з рэальным ўсё ж далі і ў самы бліжэйшы час дадуць збой. Панты пантамі, а эканоміка эканомікай. Формула “з грашыма мы і без розуму пражывем” больш чым спакушальная, але, балазе, нетрывалася, як і любы тавар, што хутка псуецца.

Бабло – гэта ня тое, што зарабляюць, копяць, укладваюць у эканоміку, адукацыю або здароўе. Бабло – гэта тое, што адціскаюць, адкатваюць, заносяць, наварваюць, адмываюць і пракручваюць.

Колькі гадоў таму быў папулярны лёзунг, які здаваўся многім дасьціпным і афарыстычным. Гэты лёзунг многія заўважалі на задніх шыбах аўтамабіляў. Ён сьцьвярджаў: “Бабло перамагае зло”. Сьмешна? Ага, сьмешна. Хаця і няправільна. Бо бабло не перамагае, а нараджае зло. Якое, у сваю чаргу, нараджае бабло. І назад. І гэтая вазгонка нясе ў сябе часам непрадказальныя наступствы накшталт сумна вядомага крымскага гоп-стопа і ўсяго іншага, што было за ім.

А гэта ўжо не пра “бабло”. Гэта ўжо пра “панты”, якія часам называюць патрыятызмам.

Яшчэ зусім нядаўна гламурная імпэрская рыторыка на роўным, зь зіхаценьнем фоне дабрадушнага антыамэрыканізма здавалася амаль бяскрыўднай, бо не была поўнай жарсьці. Таму што цёмныя жарсьці, якія віравалі ў неспакойных душах, — гэта значыць, зноў жа панты – ураўнаважваліся жарсьцю да бабла. Гэты пацешны, бяздумны і аўтаматычны антыамэрыканізм быў ня столькі перакананьнем (якія там перакананьні!), колькі моднай прыхамацьцю. Ну, просто “так цяпер носяць”. Гэта як з шырокімі альбо вузкімі штанамі.

Часам, як, напрыклад, у нашыя дні, панты рэзка вырываюцца наперад, і тады парушаецца крохкая, хаця й важная раўнавага. І тады ўжо не бабло перамагае зло, а зусім наадварот.

Калі “бабло” – гэта ўблюдачны сінонім слова “грошы”, то “панты” – гэта сувэрэнны эквівалент слова “гонар”. Так жа, як некалі нешта для кагосьці азначала “доблесьць”, якая потым муціравала ў бяспрыкладную ў сваёй бессэнсоўнай і разбуральнай вульгарнасьці “круцізну”. У тую самую круцізну, што прымушала прэзыдэнта вялізнай краіны то строіцца на ўвесь сьвет сваім ня надта апалонаўскім голым торсам, то апускаючыся на дно марское, цягаць адтуль самапальныя антычныя вазачкі, то, узьняўшыся пад воблакі, ляцець у кампаніі ні ў чым не вінаватых пералётных птушак, то нахмурваць дзяржаўныя броўкі, то гульліва рухаць падпалкоўніцкімі жалвакамі.

Гэта калі казаць пра “сувэрэнныя” паняцьці, якія, фактычна, ня маюць аналагаў у мовах цывілізаваных краін.

Але існуюць яшчэ ў гэтай дзіўнай моўнай прасторы і словы, якія здаюцца цалкам знаёмымі, але іхнія інструмэнтальныя значэньні рэзка разыходзяцца са значэньнямі агульнапрынятымі, слоўнікавымі.

Значэньні звычайных і часам ня вельмі важных словаў падзьвяргаюцца сур’ёзнаму выпрабаваньню. І выпрабаваньне гэтае настолькі жорсткае, што многія яго не вытрымліваюць. Многія з гэтых словаў ў сілу радыкальнай і разбуральнай сэмантычнай дэфармацыі ўжо проста не надаюцца для карыстаньня. І ня сёньня гэта пачалося. Ужо даўно такія словы, як, скажам, “духоўнасьць” або “патрыятызм”, немагчыма ўжываць без двукосься.

А вось, напрыклад, апошнімі днямі я ўвесь час лаўлю сябе на тым, што з тугой і трывогай думаю пра далейшы лёс ні ў чым не вінаватага слова “гуманітарны”. А ўжо пра выразна злавесны ў сваёй аксюмароннай вобразнасьці “гуманітарны канвой” ужо й не кажу.

14.08.2014

Леў Рубінштэйн – маскоўскі паэт, крытык, публіцыст.

18/8/2014 › Навіны